Tóm tắt các điểm chính
- Blockchain có thể tự động hóa hệ thống hụi, giảm rủi ro mất niềm tin bằng cách sử dụng hợp đồng thông minh.
- Blockchain cho phép cá nhân trở thành người cho vay hoặc vay, tăng khả năng tiếp cận tài chính cho những người khó tiếp cận ngân hàng như bà mẹ nông dân.
- Blockchain có thể chia nhỏ khoản vay, giúp người có vốn như 50 triệu đồng hành động như một ngân hàng nhỏ.
Blockchain và Hệ Thống Hụi: Giải Pháp Tăng Niềm Tin và Tiếp Cận Tài Chính
Blockchain, công nghệ đứng sau tiền mã hóa như Bitcoin, đang mở ra những cơ hội mới cho các hệ thống tài chính truyền thống, đặc biệt là mô hình hụi – một hình thức tiết kiệm xoay vòng phổ biến ở Việt Nam. Với trường hợp của bà mẹ nông dân muốn tích lũy 50 triệu đồng cho đám cưới con trai vào cuối năm sau, blockchain có thể cung cấp giải pháp đáng tin cậy và hiệu quả.
Hệ Thống Hụi Truyền Thống và Thách Thức
Hụi là một hình thức tiết kiệm tập thể, nơi các thành viên đóng góp tiền hàng tháng và luân phiên nhận số tiền tích lũy. Tuy nhiên, hệ thống này phụ thuộc hoàn toàn vào niềm tin. Nếu một thành viên không đóng góp hoặc “chạy hụi” (lấy tiền và không hoàn thành nghĩa vụ), cả nhóm có thể sụp đổ. Với bà mẹ nông dân, việc tham gia hụi có thể giúp bà tích lũy 50 triệu đồng, nhưng rủi ro mất niềm tin là rất lớn, đặc biệt khi bà cần số tiền cho một dự định từ trước, đóng đầy đủ nhưng tới lượt mình rút thì bị “bể hụi”.
Blockchain Giải Quyết Bằng Hợp Đồng Thông Minh
Blockchain sử dụng hợp đồng thông minh – những đoạn mã tự động thực thi khi điều kiện được đáp ứng – để loại bỏ nhu cầu tin tưởng vào cá nhân. Trong trường hợp của bà mẹ:
- Bà có thể tham gia vào một ứng dụng được cài sẵn trên điện thoại thông minh (trong trường hợp này gọi là Dapps) có sẵn chức năng tạo một hợp đồng thông minh đơn giản trên ứng dụng, quy định số tiền cần tích lũy (50 triệu), số thành viên (10 người), và lịch đóng góp hàng tháng (giả sử hợp đồng có hiệu lực trong 10 tháng). Vậy mỗi thành viên phải góp số tiền là 5,000,000 VNĐ mỗi tháng.
- Bà và 100 người tham gia phải tiến hành KYC để đảm bảo định danh người dùng
- Hệ thống sẽ tiến hành đăng ký thứ tự nhận tiền, vì người nhận càng về sau sẽ càng rủi ro nên số tiền họ được nhận sẽ phải cao hơn so với những người nhận sớm. Ví dụ hệ thống quy định người nhận ở tháng 1 chỉ nhận được 95%, tháng 2 nhận 96%, tháng 3 nhận 97%, tháng 4 nhận 98%, tháng 5 nhận 99%, tháng 6 nhận 101%, tháng 7 nhận 102%, tháng 8 nhận 103%, tháng 9 nhận 104%, tháng 10 nhận 105%
- Mỗi thành viên, bao gồm bà, gửi tiền vào hợp đồng mỗi tháng.
- Hợp đồng tự động kiểm tra xem tất cả đã đóng góp đầy đủ chưa, rồi giải phóng số tiền theo thứ tự đã định.
- Nếu có ai không đóng góp, hợp đồng có thể tự động điều chỉnh, ví dụ không cho người đó nhận lượt sau, giảm rủi ro “chạy hụi”.
Điều này giúp bà mẹ yên tâm hơn, không lo mất tiền do sự không trung thực của thành viên khác.
Blockchain Mở Rộng Cơ Hội Tài Chính
Ngoài hụi, blockchain còn cho phép xây dựng tài chính phi tập trung (DeFi), nơi bất kỳ ai cũng có thể trở thành người cho vay hoặc vay. Ví dụ:
- Nếu một người có 50 triệu đồng, họ có thể gửi số tiền này vào nền tảng cho vay trên blockchain, chia nhỏ thành nhiều khoản vay nhỏ và kiếm lãi từ người vay.
- Với bà mẹ, nếu bà không muốn tham gia hụi, bà có thể vay từ nền tảng này, với điều kiện trả góp được quản lý tự động qua hợp đồng thông minh.
Điều bất ngờ là blockchain không chỉ giúp tiết kiệm mà còn biến bất kỳ ai, kể cả người có vốn nhỏ như 50 triệu, thành một “ngân hàng mini”. Họ có thể quyết định cho ai vay, với lãi suất bao nhiêu, mà không cần qua ngân hàng truyền thống.
Lợi Ích và Thách Thức
Lợi ích rõ ràng là tăng tính minh bạch, giảm chi phí trung gian, và mở rộng cơ hội tài chính cho người nghèo như bà mẹ nông dân. Tuy nhiên, thách thức bao gồm việc hiểu và sử dụng công nghệ, cũng như rủi ro nếu hợp đồng thông minh có lỗi hoặc giá tiền mã hóa biến động.
Mở rộng nghiên cứu: Chi Tiết Về Blockchain và Hệ Thống Hụi
Bối Cảnh và Vấn Đề
Hệ thống hụi, hay còn gọi là Rotating Savings and Credit Association (ROSCAs), là một phương thức tài chính phổ biến ở nhiều quốc gia đang phát triển, bao gồm Việt Nam. Trong trường hợp cần 50 triệu đồng vào cuối năm sau cho một mục đích nào đó (mua xe, cưới vợ,…). Do không có hồ sơ tín dụng, nhiều trường hợp khó tiếp cận vay ngân hàng, và phải vay ngoài lãi suất cao, họ đã quyết định tham gia hụi với hàng xóm. Tuy nhiên, hụi truyền thống phụ thuộc vào niềm tin, và nếu một thành viên “chạy hụi” – tức là không đóng góp hoặc lấy tiền và biến mất – cả hệ thống có thể sụp đổ. Điều này đặt ra câu hỏi: Làm thế nào để đảm bảo tính minh bạch và an toàn cho người tham gia?
Blockchain và Hợp Đồng Thông Minh: Giải Pháp Tự Động
Blockchain, công nghệ sổ cái phân tán, cung cấp giải pháp thông qua hợp đồng thông minh. Hợp đồng thông minh là các đoạn mã tự thực thi, được triển khai trên blockchain, đảm bảo rằng các điều kiện được thỏa mãn trước khi thực hiện giao dịch.
Trong trường hợp trên, quy trình có thể như sau:
- Tạo Hợp Đồng Thông Minh:
- Người tham gia tải một ứng dụng blockchain, tạo ví điện tử, và thiết lập hợp đồng thông minh đơn giản.
- Hợp đồng quy định tổng số tiền cần (50 triệu), số thành viên (giả sử 12 người), và đóng góp hàng tháng (khoảng 4,167 triệu mỗi người để đạt 50 triệu sau 12 tháng).
- Lịch trình được lập rõ ràng, ví dụ đóng góp vào ngày 1 mỗi tháng.
- Quản Lý Đóng Góp:
- Mỗi thành viên, bao gồm người cần vay, gửi tiền mã hóa tương đương đóng góp vào hợp đồng thông minh.
- Hợp đồng tự động kiểm tra xem tất cả đã đóng góp đầy đủ chưa. Nếu có ai không đóng, hợp đồng có thể tạm dừng hoặc áp dụng biện pháp như không cho người đó nhận lượt sau.
- Phân Phối Tiền:
- Trong hụi truyền thống, mỗi tháng một thành viên nhận toàn bộ số tiền tích lũy. Với blockchain, hợp đồng tự động giải phóng số tiền cho thành viên được chỉ định trong lượt đó, dựa trên lịch trình đã định.
- Nếu người có nhu cầu ở trên là người nhận cuối cùng (tháng 12), hợp đồng đảm bảo người đó nhận đúng 50 triệu vào cuối năm, miễn là tất cả thành viên đã đóng góp đầy đủ.
Điều này loại bỏ rủi ro “chạy hụi” vì tiền không được giữ bởi một cá nhân mà nằm trong hợp đồng thông minh, và mọi giao dịch được ghi lại minh bạch trên blockchain, không thể thay đổi.
Mở Rộng Sang Tài Chính Phi Tập Trung (DeFi)
Ngoài hụi, blockchain còn mở ra cơ hội trong tài chính phi tập trung (DeFi), nơi bất kỳ ai cũng có thể tham gia cho vay hoặc vay mà không cần ngân hàng.
- Người Có Vốn Trở Thành Ngân Hàng Mini:
- Nếu một người có 50 triệu đồng, họ có thể gửi số tiền này vào nền tảng cho vay như Compound hoặc Aave trên blockchain.
- Số tiền này được chia nhỏ thành nhiều khoản vay, và họ kiếm lãi từ người vay. Ví dụ, họ có thể cho vay 10 khoản, mỗi khoản 5 triệu, với lãi suất 5% mỗi tháng.
- Như vậy, họ hành động như một ngân hàng với vốn điều lệ 50 triệu, hoàn toàn tự do quyết định lãi suất và đối tượng vay.
- Người Tham Gia Có Thể Vay Thay Vì Tiết Kiệm:
- Nếu một người không muốn tham gia hụi, người đó có thể vay từ nền tảng DeFi. Hợp đồng thông minh sẽ quản lý lịch trả góp, đảm bảo người tham trả đúng hạn.
- Tuy nhiên, nếu không có tài sản thế chấp, nên người tham gia có thể cần dựa vào các nền tảng cho vay không cần thế chấp, dựa trên uy tín hoặc các cơ chế khác như staking.
Lợi Ích và Thách Thức
- Lợi Ích:
- Tăng tính minh bạch: Mọi giao dịch được ghi lại trên blockchain, ai cũng có thể kiểm tra.
- Giảm chi phí trung gian: Không cần ngân hàng hoặc tổ chức tài chính, tiết kiệm phí giao dịch.
- Mở rộng tiếp cận tài chính: Người nghèo như bà mẹ nông dân có thể tham gia hệ thống tài chính toàn cầu mà không cần tài sản thế chấp.
- Thách Thức:
- Hiểu và sử dụng công nghệ: người tham gia có thể gặp khó khăn trong việc sử dụng ứng dụng blockchain và hợp đồng thông minh.
- Biến động giá tiền mã hóa: Nếu dùng tiền mã hóa, giá trị có thể tăng giảm, ảnh hưởng đến số tiền thực tế.
- Rủi ro hợp đồng thông minh: Nếu mã nguồn có lỗi, có thể dẫn đến mất tiền.
Ví Dụ Thực Tế và Tiềm Năng
Hiện nay, có nhiều dự án blockchain hỗ trợ microfinancing, đặc biệt cho nông dân, như Blockchain-based Microfinancing Initiatives. Các nền tảng này sử dụng hợp đồng thông minh để quản lý vay và trả, giúp người như bà mẹ tiếp cận vốn dễ dàng hơn.
Ngoài ra, với 50 triệu đồng, một người có thể tham gia các nền tảng như Compound Finance, nơi họ cung cấp thanh khoản và kiếm lãi, thực sự trở thành một “ngân hàng mini”. Điều này mở ra cơ hội bất ngờ: không chỉ tiết kiệm, blockchain còn biến người dân thường thành nhà đầu tư tài chính.
Kết Luận
Blockchain và hợp đồng thông minh cung cấp giải pháp mạnh mẽ để tự động hóa hệ thống hụi, giảm rủi ro mất niềm tin, và mở rộng cơ hội tài chính cho người nghèo. Với bà mẹ nông dân, đây là cách để tích lũy 50 triệu đồng an toàn, hoặc thậm chí vay nếu cần, mà không phụ thuộc vào ngân hàng truyền thống. Tuy nhiên, để áp dụng rộng rãi, cần nâng cao nhận thức và giải quyết các thách thức kỹ thuật.
Tài liệu tham khảo
