LOGISTICS XANH TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
Đoàn Thị Ngọc
Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành
Tóm tắt: Khi biến đổi khí hậu ngày càng trở nên rõ ràng hơn thông qua sự nóng lên toàn cầu và sự bất thường về thời tiết xuất hiện nhanh hơn. Xã hội thế giới đang quan tâm, làm thế nào để tác động đến hiệu ứng nóng lên toàn cầu, làm thế nào để tìm ra biện pháp bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và thúc đẩy tái chế. Trong quá trình toàn cầu này, hậu cần đóng vai trò rất quan trọng vì đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm và sử dụng tài nguyên chính. Với sự mở rộng ngày càng lớn của ngành thương mại điện tử, đòi hỏi các doanh nghiệp xem xét việc sử dụng nhiên liệu thay thế, chẳng hạn như xe điện và các nguồn năng lượng tái tạo, các công nghệ xanh, chẳng hạn như nhà kho tự động và hệ thống chiếu sáng tiết kiệm năng lượng, cũng có thể làm giảm tác động môi trường của hoạt động logistics. Thông qua việc khảo lược các lý thuyết liên quan, bài viết này nêu lên vai trò của logistics xanh trong ngành thương mại điện tử, lợi ích của việc triển khai logistics xanh cũng như những thách thức và hạn chế của logistics xanh trong ngành thương mại điện tử.
Từ khóa: Logistics xanh, logistics bền vững, thương mại điện tử
1. Đặt vấn đề
Mua sắm trực tuyến hiện nay là một trong những xu hướng quan trọng nhất của nền kinh tế. Theo Statista, doanh số thương mại điện tử toàn cầu vào năm 2020 đã tăng khoảng. 18,9% so với năm 2019 và lên tới khoảng. 4,2 nghìn tỷ USD (Statista, 2021b). Nó đang phát triển nhanh hơn nhiều hơn GDP. Đến năm 2023, doanh số toàn cầu thông qua Internet thậm chí còn được dự đoán sẽ đạt 4,9 nghìn tỷ USD (Lipsman, 2019). Theo Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLBA), ngành logistics tại Việt Nam chiếm tỷ trọng từ 20 đến 25% GDP tổng giá trị hàng hoá và dịch vụ; và dự kiến tăng trưởng 12% mỗi năm trong tương lai gần. Sự tăng trưởng mạnh mẽ của ngành thương mại điện tử mang lại nhiều cơ hội hơn cho các công ty logistics. Hầu hết các đơn đặt hàng trực tuyến đều liên quan đến các sản phẩm cần được giao tận nơi. Thương mại điện tử đã tạo ra khoảng 125 tỷ lô hàng CEP (chuyển phát nhanh, chuyển phát nhanh, bưu kiện) vào năm 2020 (Solomon, 2020). Chỉ trong Ngày Độc thân (lễ hội mua sắm trực tuyến ở Trung Quốc), Tmall và Taobao của Alibaba đã nhận được 2,3 tỷ đơn đặt hàng (Statista, 2021b), tương đương với số lượng lô hàng tương tự. Vào thời điểm cao điểm, thậm chí có hơn nửa triệu đơn đặt hàng mỗi giây (Chargedretail, 2020). Đây là một thách thức lớn đối với ngành logistic – cho cả các nhà bán lẻ, các công ty logistics và xử lý đơn hàng cũng như các nhà điều hành CEP. Điều này có nghĩa là hàng trăm hàng tỷ hoạt động vận chuyển, hàng tỷ km di chuyển và hàng triệu tấn vật liệu đóng gói. Theo Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, nơi đã công bố nghiên cứu sâu rộng về tác động của cả châu Âu và toàn cầu đối với môi trường, ngành giao thông vận tải chịu trách nhiệm cho 23-24% tổng số lượng khí thải CO2 toàn cầu từ quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch và dự kiến sẽ tăng lên 1/3 vào năm 2050. Vì vậy, câu hỏi đặt ra là làm thế nào để giải quyết những thách thức logistic của thương mại điện tử, đồng thời duy trì các vấn đề sinh thái môi trường.
2. Khái niệm Logistics xanh (GL)
Thuật ngữ “Logistics xanh” được định nghĩa là một tập hợp các chiến lược và thực tiễn quản lý chuỗi cung ứng nhằm giảm thiểu tác động môi trường và năng lượng của việc phân phối hàng hóa, tập trung vào việc xử lý vật liệu, quản lý chất thải, đóng gói và vận chuyển. Lee & Klassen (2008) định nghĩa logistics xanh là việc quản lý chuỗi cung ứng xanh của một công ty (tổ chức), có tính đến các vấn đề môi trường và tích hợp chúng với quản lý chuỗi cung ứng để thay đổi hiệu quả hoạt động môi trường của nhà cung cấp và khách hàng (Lee & Klassen, 2008). Hoạt động logistics xanh bao gồm việc đo lường tác động môi trường của các chiến lược phân phối khác nhau, giảm tiêu thụ năng lượng trong hoạt động logistics, giảm lượng chất thải và quản lý việc xử lý rác thải (Sibihi & Eglese, 2009). Từ quan điểm phát triển bền vững, logistics xanh được định nghĩa là hoạt động sản xuất và phân phối hàng hóa một cách bền vững, đồng thời có tính đến xem xét các yếu tố môi trường và xã hội (Sibihi & Eglese, 2009). Khái niệm logistics xanh bao trùm tất cả các hoạt động liên quan đến quản lý hiệu quả sinh thái dòng sản phẩm (đẩy và kéo) và thông tin nhằm mục đích tạo ra giá trị gia tăng cho khách hàng và đáp ứng nhu cầu của họ (Mesjasz-Lech, 2011).
Logistics xanh (GL) đươc xem là xu hướng phát triển chính của logistics hiện đại. Logistics xanh là nền tảng và là hệ thống cơ bản của sự phát triển nền kinh tế tuần hoàn (CE). Kinh tế tuần hoàn một phần góp phần gia tăng giá trị cho doanh nghiệp, giảm khai thác tài nguyên, giảm chi phí xử lý chất thải, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Logistics xanh là khái niệm liên kết giữa nguồn lực và sản phẩm, sản phẩm và người tiêu dùng. Mô hình vòng tròn này đòi hỏi những đổi mới môi trường theo chu kỳ và tái tạo theo cách xã hội lập pháp, sản xuất và tiêu dùng. Logistics xanh rất hữu ích trong việc khép lại vòng lặp của nền kinh tế tuần hoàn. Logistics xanh là công cụ quan trọng để phát triển nền kinh tế tuần hoàn. Do đó, logistics xanh sẽ quyết định hiệu quả của chu kỳ kinh tế trong nền kinh tế tuần hoàn. Các hoạt động logistics xanh quan trọng trong việc hiện thực hóa khái niệm kinh tế tuần hoàn của các công ty bao gồm các hoạt động thân thiện với môi trường sau:
- Vận tải xanh: sử dụng các phương tiện vận tải tạo ra lượng khí thải thấp hơn như xe điện sử dụng năng lượng sạch, vận tải đường thủy…;
- Bao bì xanh: sử dụng các bao bì có khả năng tái chế, tái sử dụng, bao bì dùng vật liệu có thể phân hủy và phân hủy sinh học…;
- Kho bãi xanh: kho bãi sử dụng năng lượng sạch và hiệu quả, thiết kế công trình bền vững…;
- Quản lý dữ liệu logistics xanh: ứng dụng công nghệ để quản lý dữ liệu hiệu quả, nâng cao hiệu quả logistics, giảm tối đa thời gian vận chuyển và giao nhận…;
- Logistics ngược: tăng cường tái sử dụng các sản phẩm, bao bì, vật liệu; tái sản xuất và tân trang…
3. Đóng góp của logistic xanh vào kinh tế – xã hội
Bảng 1: Đóng góp của logistics xanh trong việc tạo ra giá trị kinh tế và xã hội
| Kinh tế | Xã hội |
| Cải thiện sự hài lòng của khách hàng | Giảm tác động đến môi trường (ví dụ: CO2- khí thải, mức ồn) |
| Quan hệ tốt với các bên liên quan | Phát triển hài hòa với văn hóa và nguồn lực sẵn có |
| Độ tin cậy giao hàng cao hơn thông qua việc lập kế hoạch tuyến đường được tối ưu hóa và ít thời gian ngừng hoạt động của xe tải hơn | Sử dụng tốt hơn các nguồn tài nguyên thiên nhiên (ví dụ như nhiên liệu, bao bì) |
| Năng suất cao hơn thông qua động lực cao hơn của người lao động | Giảm chi phí xã hội (ví dụ như các vấn đề sức khỏe trong cộng đồng) |
| Giảm rủi ro trách nhiệm pháp lý | Tiếp cận nước sạch và năng lượng sạch |
| Giảm thuế | Tạo việc làm |
| Cải thiện hiệu quả tài chính | Nâng cao chất lượng cuộc sống |
Nguồn tác giả tổng hợp
4. Hoạt động logistics xanh trong thương mại điện tử
Thương mại điện tử đã phát triển nhanh chóng trong vài năm. Thời kỳ đại dịch đã đẩy nhanh hơn nữa sự tăng trưởng này. Thương mại điện tử cũng tạo ra sự bất tiện không có ở bán lẻ truyền thống. Các vấn đề bao gồm chặng cuối, bao bì và vật liệu đóng gói dư thừa cũng như việc trả lại sản phẩm. Cũng có quan điểm cho rằng thương mại điện tử đã gây ra sự gia tăng rất lớn trong sản xuất hàng loạt, bởi vì ai cũng có thể mua hầu hết mọi thứ. Điều này kích thích khách hàng mua ngày càng nhiều, từ đó thường dẫn đến lãng phí (Tiwari, Singh 2011).
Nhiều người liên tưởng thương mại điện tử với sự tiện lợi – có thể đặt hàng mọi lúc, mọi nơi có khả năng truy cập Internet. Sau một thời gian, khách hàng có thể thưởng thức sản phẩm đã đặt hàng. Việc này thường được thực hiện mà không cần rời khỏi nhà. Bằng cách không di chuyển, khách hàng không thải ra bất kỳ chất gây ô nhiễm nào và không tiêu tốn nhiều năng lượng hoặc tài nguyên thiên nhiên. Tuy nhiên, sự tăng trưởng không ngừng của các giao dịch thương mại điện tử và phân phối bưu kiện ở các thành phố làm tăng lượng xe tải và xe chở hàng vào thành phố, tạo ra các tác động tiêu cực bên ngoài liên quan đến sự gia tăng tắc nghẽn, khí thải và ô nhiễm. Logistics xanh đề cập đến việc tích hợp các cân nhắc về môi trường vào các hoạt động logistics, bao gồm vận chuyển, kho bãi và phân phối. Các nguyên tắc của logistics xanh bao gồm giảm lượng khí thải carbon, bảo tồn năng lượng, giảm chất thải và sử dụng vật liệu và công nghệ bền vững. Ngành thương mại điện tử có tác động đáng kể đến môi trường do khối lượng hàng hóa vận chuyển lớn, vật liệu đóng gói được sử dụng và mức tiêu thụ năng lượng liên quan đến hoạt động logistics. Vì vậy, việc triển khai logistics xanh là điều cần thiết để giảm tác động môi trường của hoạt động thương mại điện tử.
Nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực từ mặt trái của nền công nghiệp lên môi trường, logistic xanh sẽ là xu hướng tất yếu và là tiêu chí quan trọng để đánh giá sự phát triển bền vững của toàn ngành. Lợi ích logistics xanh mà các tổ chức nhận được từ quản lý logistics là quá trình tăng hiệu quả quản lý sản phẩm từ nhà sản xuất đến khách hàng, giảm chi phí sản xuất, tiết kiệm năng lượng và ngăn ngừa tác hại đến môi trường. Do đó, thương mại điện tử yêu cầu dịch vụ logistics đô thị bền vững để cung cấp giá trị cho nhiều bên liên quan ở đô thị (cư dân, chính phủ, nhà vận chuyển, người tiêu dùng và nhà điều hành dịch vụ logistics, cùng những người khác) đồng thời mang lại lợi nhuận cho các công ty (Kiba-Janiak và cộng sự, 2021). Nó đòi hỏi phải tối ưu hóa chi phí vận hành, tăng sự hài lòng của khách hàng, cải thiện hiệu suất dịch vụ và có các quy trình đáp ứng yêu cầu sinh thái và phát triển bền vững như tái chế và giảm phát thải CO2 (Dutta và cộng sự, 2020).
Có một số ví dụ về các công ty đã triển khai thành công các sáng kiến logistic xanh. Ví dụ: Walmart đã triển khai chương trình bền vững bao gồm việc sử dụng xe tải hybrid, hệ thống chiếu sáng tiết kiệm năng lượng và sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo. Một ví dụ khác là UPS, công ty đã triển khai chương trình vận chuyển trung tính carbon nhằm bù đắp lượng khí thải carbon thông qua việc mua tín chỉ carbon. Những sáng kiến này không chỉ làm giảm tác động môi trường của hoạt động logistics mà còn có tác động tích cực đến hoạt động kinh doanh. Bằng cách thực hiện các hoạt động logistics bền vững, các công ty có thể giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và nâng cao danh tiếng của mình với tư cách là tổ chức có trách nhiệm với xã hội.
5. Kết luận
Tóm lại, logistic xanh là một thành phần quan trọng của hoạt động kinh doanh hiện đại liên quan đến việc thực hiện các hoạt động bền vững về môi trường trong hoạt động logistics. Đặc điểm của logistic xanh bao gồm sử dụng hiệu quả năng lượng và tài nguyên, sử dụng công nghệ xanh trong vận tải và kho bãi và thúc đẩy các hoạt động bền vững với môi trường. Các công ty thực hiện thành công các sáng kiến logistic xanh không chỉ giảm tác động môi trường của hoạt động logistics mà còn cải thiện hiệu quả và giảm chi phí. Khi thế giới ngày càng có ý thức về môi trường hơn, tầm quan trọng của logistic xanh dự kiến sẽ tăng lên và các doanh nghiệp không áp dụng các hoạt động logistics bền vững có thể phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong tương lai.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Chargedretail, 2020. Alibaba’s Singles Day sees record peaks of 583,000 orders per second raking in $56bn, https://www.chargedretail.co.uk/2020/11/11/alibabas- singles-day-sees-record-peaks-of-583000-orders-per-second-raking-in-56bn/.
- Dutta, ; Mishra, A.; Khandelwal, S.; Katthawala, I. A multiobjective optimization model for sustainable reverse logistics in Indian E-commerce market. J. Clean. Prod. 2020, 249, 119348.
- Kiba-Janiak, ; Marcinkowski, J.; Jagoda, A.; Skowro ´nska, A. Sustainable last mile delivery on e-commerce market in cities from the perspective of various stakeholders. Literature review. Sustain. Cities Soc. 2021, 71, 102984.
- Lee, Su-Yol, & Klassen, Robert, D. (2008). Drivers and Enablers That Foster Environmental Management Capabilities in Smalland Medium- Sized Suppliers in Supply Chains. Production and Operations Management Society, 17, H. 6, 573-586.http://www.econstor.eu
- Lipsman , 2019. Global Ecommerce 2019, https://www.insiderintelligence.com/content/global-ecommerce-2019
- Mesjasz-Lech, A. (2011). Efektywność ekonomiczna i sprawność ekologiczna logistyki zwrotnej [The economic effectiveness and ecological performance of reverse logistics], Czestochowa: Published by Technical University of Czestochowa, 43-46.
- Sbihi, & Eglese, R.W. (2009). Combinatorial optimization and Green Logistics. Annals of Operations Research, 175(1), 159- Solomon, M. D., McNulty, E. J., Rana, J. S., Leong, T. K., Lee, C., Sung, S. H., … & Go, A. S. (2020). The Covid-19 pandemic and the incidence of acute myocardial infarction. New England Journal of Medicine, 383(7), 691-693.
- Statista, Retail e-commerce sales worldwide from 2014 to 2023, Retrieved from https://www.statista.com/statistics/379046/ worldwide-retail-e-commerce- sales/.
- Tiwari S., Singh P., 2011. E-commerce: prospect or threat for environment. International Journal of Environmental Science and Development, 2(3),
