Thực trạng tiêu dùng xanh tại các doanh nghiệp Đồng Nai

THỰC TRẠNG TIÊU DÙNG XANH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP ĐỒNG NAI

Lê Công Tâm

Đại học Mở, Tp Hồ Chí Minh

Chu Bảo Hiệp

Khoa QTKD, Đại học Nguyễn Tất Thành

1. Đặt vấn đề

Ngày nay, tiêu dùng xanh là một trong những vấn đề mà được tất cả thành phần kinh tế (cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp và chính phủ) quan tâm ở các mức độ khác nhau. Bên cạch đó, nó còn là một những vấn đề mà thế giới quan tâm vì mục tiêu phát triển bền vững.

Theo công ước quốc tế về biến đổi khí hậu tại hội nghị thượng đỉnh trái đất diễn ra tai Rio de Janerio 1992 (monre.gov.vn) đã nhắc đến tiêu dùng xanh khi định nghĩa về phát triền bền vững thông qua các hoạt động tiêu dùng của con người thông qua bảo vệ môi trường: “Đạt được sự đầy đủ về vật chất, sự giàu có về tinh thần và văn hóa, sự bình đẳng của các công dân và sự đồng thuận của xã hội, sự hài hòa giữa con người và tự nhiên; phát triển phải biết kết hợp chặt chẽ, hợp lý, hài hòa được ba mặt là phát triển kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường”,

Tuy nhiên, mãi đến năm 2012, tại hội nghị thượng đỉnh Rio+20, các nhà lãnh đạo thế giới mới thục sự quan tâm đến tiêu dùng xanh và lập ra hàng rào pháp lý cho nó. Đồng thời, Hội nghị cũng có ý nghĩa quan trọng và được đánh giá là cơ hội vàng để cộng đồng thế giới hướng đến phát triển bền vững thông qua định hướng và hành động thúc đẩy phát triển bền vững và tiêu dùng xanh.

Ngoài ra, năm 2008, EU đã xây dựng kế hoạch về tiêu thụ bền vững trong đó có bao gồm tiêu dùng xanh. Tai Mỹ, chính phủ mỹ đã xây dựng và triển khai chương trình hành động về tiêu dung xanh. Kết quả là, Theo thống kê của cơ quan Cone Communications năm 2013, ở Hoa Kỳ có 71% người tiêu dùng quan tâm tới môi trường khi họ mua sắm, trong đó 7% quan tâm đến môi trường trong mọi lần mua sắm, 20% thường xuyên quan tâm đến môi trường và 44% quan tâm đến môi trường…(moit.gov.vn).

2. Khái niệm tiêu dùng xanh

Tiêu dùng xanh là một trong những thành phần quan trọng tạo nên tiêu dùng bền vững, trong đó nhấn mạnh nhân thức về môi trường trong quá trình tiêu thụ hay tiêu dùng sản phẩm trong tiêu dùng hay trong công nghiệp. Tiêu dùng xanh là mua các sản phẩm thân thiện với môi trường và tránh các sản phẩm gây hại cho môi trường (Sun và cộng sự 2019). Hay nói cách khác, Tiêu dùng xanh là hành vi tiêu dùng các sản phẩm có ích đến môi trường, đồng thời nó có thể đáp ứng được các mối quan tâm về môi trường. Đó là các sản phẩm tạo điều kiện thuận lợi cho mục tiêu dài hạn về bảo vệ và bảo tồn môi trường. Tiêu dùng xanh không chỉ liên quan đến việc người tiêu dùng không sử dụng hàng hóa gây tổn hại đến môi trường tự nhiên, mà còn quyết định mua các sản phẩm thân thiện với môi trường và sản phẩm tái chế.

Ngoài ra, tiêu dùng xanh còn có các khái niệm khác nhau nhưng luôn hướng đến bảo vệ môi trường. Cụ thể như Theo Jonge và cộng sự (2018), tiêu dùng xanh thường đi kèm với 5R, bao gồm: Giảm (Reduction), Đánh giá lại (Revaluate), Tái sử dụng (Reuse), Tái chế (Recycle) và Cứu hộ (Rescue).

Tiêu dùng xanh giữ vai trò rất quan trọng trong công tác bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Theo Tổ chức hợp tác và Phát triển kinh tế (2008) xác định vai trò của tiêu dùng xanh trong phát triển bền vững. Tiêu dùng xanh góp phần làm giảm các hiệu ứng tiêu cực của tiêu dùng đối với môi trường và hệ sinh thái. Ngoài ra, tiêu dùng xanh còn khuyến khích sự phát triển của thị trường sản phẩm xanh. Bên cạnh đó, tiêu dùng xanh còn giúp giúp duy trì sự cân bằng giữa tiêu dụng và vảo vệ môi trường thông qua việc lựa chọn, sử dụng và xử lý sản phẩm trong quá trình đáp ứng nhu cầu của con người (Nhung. N.T, 2021)

3. Thực trạng tiêu dùng xanh tại Việt Nam

Kể từ sau Hội nghị Rio+20, Việt Nam đã xây dụng chiến lược tăng trưởng xanh từ trung ương đến địa phương và đã được chính phủ phê duyệt. Bên cạnh đó, cùng với việc thực hiện Chiến lươc tăng trưởng xanh, Việt Nam đang có xu hướng chuyển sang nền kinh tế xanh thông qua các văn bản pháp luật về mua sắm công các trang thiết bị tiết kiệm năng lượng, ban hành các chính sách hổ trợ các doanh nghiệp chuyển sang tiêu dùng xanh, sản xuất xanh thông qua giảm thuế suất cho các ngành sử dụng năng lượng tái sinh (scp.gov.vn).

Tuy nhiên, nhận thức về tiêu dùng xanh cũng như yêu cầu sản phẩm xanh của người dân việt nam còn thấp hơn so với các nước khác trong khu vực. Các sản phẩm dán nhãn môi trường cũng như cách nhận biết còn chưa rõ và phổ biến đối với người tiêu dùng. Theo hiệp hội công nghiệp và môi trường Việt Nam

Bảng 1 Danh mục các sản phẩm đăng ký tiêu dùng xanh

Ngày nay, với xu hướng toàn cầu hóa, đòi hỏi các doanh nghiệp chúng ta cần phải thay đổi. Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh và mất thị phần không chỉ trong nước mà còn trên thị trƣờng quốc tế và yêu cầu của thị trường về sản phẩm xanh. Việt Nam sẽ cần có các hoạt động thúc đẩy và hỗ trợ các doanh nghiệp nhanh chóng hội nhập và nâng cao ý thức của người tiêu dùng khi lựa chọn mua sản phẩm.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang triển khai một số hoạt động liên quan đến sản xuất và tiêu dùng bền vững mà trong đó tiêu dùng xanh. Nhiều văn bản liên quan đã được ký kết như: Tuyên ngôn quốc tế và Kế hoạch hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững (1999), Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; tuyên ngôn quốc tế vế sản xuất sạch hơn vào năm 1999, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả. Các hoạt động sản xuất và tiêu dùng bền vững cũng được triển khai tại Việt Nam hơn l0 năm qua. Các chương trình liên quan đến sản phẩm xanh như chương trình cấp Nhãn sinh thái của Bộ TN&MT, Nhãn tiết kiệm năng lượng của Bộ Công thương, Nhãn sinh thái cho ngành du lịch cũng đụợc triển khai. Các chương trình liên quan đến sản phẩm xanh như Chương trình cấp Nhãn sinh thái của Bộ TN&MT, Nhãn tiết kiệm năng lượng có Bộ Công thương, Nhãn sinh thái cho ngành du lịch cũng được triển khai

4. Thực trạng tiêu dùng xanh của doanh nghiệp ở Đồng Nai từ kết quả điều tra

Trong quá trình khảo sát doanh nghiệp ở Đồng Nai, chúng tôi tiến hành khảo sát doanh nghiệp tại tỉnh đồng nai. Sau khi khảo sát và sàn lọc loại bỏ các phiếu điều tra không phù hợp, còn lại 300 phiếu điều tra. Kết quả điều tra như sau:

Theo kết quả điều tra, trong 300 phiếu thu về có 106 doanh nghiệp lựa chọn không tham gia hoạt động bảo vệ moi trường chiếm tỷ lệ là 35%, có 69 doanh nghiệp cho rằng họ tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường nhưng chỉ ở mức nhất định, số lương các doanh nghiệp tham gia bảo vệ môi trường ở mức trung bình là 35% chiếm 103 doang nghiệp, các doanh nghiệp tham gia bảo vệ môi trường là rất thấp chỉ có 24 doanh nghiệp tương đương 8%

Bảng 2 Các doanh nghiệp tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường

Ngoài ra, kết quả điều tra còn cho thấy các biện pháp mà doanh nghiệp muốn đạt đến khi thực hiện tiêu dùng xanh từ việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn bằng đầu tư các công nghệ mới, hiệu quả đến sử dụng các biện pháp bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp còn chỉ ra các khó khăn mà doanh nghiệp găp phải trong quá trình tiêu dùng xanh của doanh nghiệp. Phần lớn các doanh nghiệp chỉ ra 2 loại khó khăn mà doanh nghiêp gặp phải trong quá trình sản xuất xanh (tiêu dùng xanh trong doanh nghiệp) là nguồn vốn chiếm 63% và kiến thức chuyên môn về sản xuất xanh.

Bảng 3 Khó khăn mà doanh nghiệp gặp phải trong sản xuất xanh

5. Đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh tiêu dùng xanh

Ô nhiễm môi trường và sự nóng lên toàn cầu đang là vấn đề thời sự được các nước trên thế giới quan tâm, chú trọng để khắc phục. Do đó người dân, doanh nghiệp và chính phủ cần có thái độ tích cực để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nên việc tiêu dùng các sản phẩm xanh mang lại sự an toàn, thân thiện và sẽ đóng góp đáng kể trong việc bảo vệ và khắc phục môi truờng sinh thái nói chung. Thông thường điều tra các doanh nghiệp có xu hướng tự quyết định hành vi của họ, do đó tác động đến nhận thức của họ và ảnh hưởng đến quyết định trong hành vi dẫn đến khả năng mua các sản phẩm xanh sẽ cao hơn. Các giải pháp được đề xuất bao gồm:

Đối với doanh nghiệp

• Nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường thông qua mở các khóa học ngắn hạn về tiêu bền vững, tiêu dùng xanh, sản xuất xanh…; giúp cho doanh nghiệp nâng cao nhận thức cũng như kiến thức về bảo vệ môi trường
• Cần chấp hành tốt các quy định về bảo vệ môi trường; chủ động cải tiến quy trình sản xuất, đổi mới công nghệ, phát triển nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, công nghệ sản xuất nhằm tiết kiệm tài nguyên, tiêu hao ít năng lượng; ưu tiên sử dụng nguyên vật liệu đầu vào thân thiện với môi trường. Đặc biệt, luôn phải đặt vấn đề sức khỏe NTD là trọng tâm của việc phát triển sản phẩm và có một chiến lược phát triển sản phẩm gắn liền với cam kết bền vững.
• Đầu tư nâng cao hiệu quả sản xuất, tiết kiệm năng lượng, tăng cường đầu tư, sử dụng các nguồn năng lượng tái sinh
• Xây dựng đội ngũ nhân viên có kiến thức về sản xuất xanh

Đối với chính phủ

• Xây dựng, hoàn chỉnh các quy định về bảo vệ môi trường, các hướng dẫn bảo vệ môn trường trong sản xuất
• Xây dựng cơ chế hỗ trợ các doanh nghiệp trong chuyển đổi cơ cấu sang sản xuất xanh tư nguồn vốn đến kiến thức.
• Có các chính sách khuyến kích dán nhãn sản xuất xanh.
• Tuyên truyền vận động người dân, người tiêu dùng ý thức trong tiêu dùng xanh
• Phát động phong trào tiêu dùng xanh thông qua các tổ chức, đoàn thể, các thông tin và chính sách liên quan đến sản phẩm xanh, tiêu dùng xanh phải phổ biến rộng rãi đến mọi người thông quan các phương tiện thông tin đại chúng và các phương tiện xã hội khác.
• Khai thác hiệu quả các phương tiện truyền thông trong việc đưa sản phẩm xanh trở nên gần gửi với người tiêu dùng, có những chỉ đạo, hướng dẫn với các Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Bộ Tài nguyên và môi trường và Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam về các chương tr.nh tuyên truyền qua các phương tiện tuyên truyền về những nội dung nhằm tăng thêm sự hiểu biết, mối quan tâm, thái độ tích cực đối với môi trường. Khuyến khích, hỗ trợ các chương trình, các hình thức phổ biến sản phẩm xanh trên các phương tiện truyền thông.
• Xây dựng các chương trình, chính sách khuyến khích người dân sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường: Khuyến khích các phương pháp tiêu dùng mới nhằm tiết kiệm tài nguyên, tăng cường sử dụng các sản phẩm được dán nh.n sinh thái, nhằm tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả, nhãn môi trường, nhẵn thực phẩm xanh, và thực phẩm hữu cơ xanh, giảm sử dụng các sản phẩm dùng nhiều bao bì và sản phẩm chỉ dùng một lần.

Tài liệu tham khảo

Bakar và các đồng sự, 2017, Green Economy: Evaluation of Malaysian Company Environmental Sustainability

Đ.T.N Vân, 2018 “Tiêu dùng xanh tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp phát triển N. T Nhung, 2021 “ tiêu dùng xanh và thực trạng tại Việt Nam

OECD. (2008). Promoting sustainable consumption good practices in OECE countries.

www.oecd.org/greengrowth/40317373.pdf

www.scp.gov.vn/tin-tuc/t1636/cac-chinh-sach-thue-ho-tro-tang-truong-xanh.html.