Cardano là một dự án tầm cỡ mang nhiều tham vọng, vượt xa rất nhiều so với các nền tảng hiện có trước đó. Vì thế việc xây dựng tiêu tốn rất nhiều nguồn lực và thời gian.
Quá trình phát triển của Cardano chia làm 5 giai đoạn.
Giai đoạn xây dựng nền móng – Byron
Cardano là một blockchain thế hệ thứ ba, được tạo ra từ đầu bằng cách sử dụng nghiên cứu, đánh giá ngang hàng (peer review) và một mô hình phát triển chính thức nghiêm ngặt.
Câu chuyện bắt đầu vào năm 2015, với tầm nhìn giải quyết ba thách thức chiến lược mà tất cả các mạng blockchain phải đối mặt: khả năng mở rộng, khả năng tương tác và tính bền vững.
Sau hai năm, hàng nghìn GitHub commits và hàng trăm giờ nghiên cứu, phiên bản đầu tiên của Cardano được xuất xưởng vào tháng 9 năm 2017 và kỷ nguyên Byron bắt đầu.
Kỷ nguyên Byron đặt những viên gạch xây dựng nền móng đầu tiên của Cardano cho phép người dùng mua và bán tiền điện tử ada – được đặt tên theo nhà lập trình Ada Lovelace – trên một mạng liên kết chạy giao thức đồng thuận Ouroboros.
Trung tâm của mạng Cardano, Ouroboros là giao thức bằng chứng cổ phần đầu tiên được tạo ra trên cơ sở nghiên cứu học thuật, với mức độ bảo mật đã được chứng minh về mặt toán học.
Kỷ nguyên Byron cũng chứng kiến sự ra đời của ví Daedalus, ví desktop chính thức của IOHK dành cho ada, cũng như Yoroi, một chiếc ví nhẹ từ công ty Emurgo được thiết kế để giao dịch nhanh chóng và sử dụng hàng ngày.
Giai đoạn phát triển sự phi tập trung – Shelley
Tiếp nối từ kỷ nguyên Byron, kỷ nguyên Shelley của Cardano là một thời kỳ tăng trưởng và phát triển của mạng lưới.
Không giống như kỷ nguyên Byron, bắt đầu vào một thời điểm duy nhất khi mạng chính được khởi chạy, quá trình chuyển đổi sang Shelley được thiết kế để đạt được quá trình chuyển đổi suôn sẻ, ít rủi ro mà không bị gián đoạn dịch vụ.
Kỷ nguyên Shelley bao gồm những bước đầu quan trọng trong hành trình tối ưu hóa sự phân quyền của Cardano – và giống như bất kỳ bước đầu tiên nào, những bước này sẽ hoàn thiện dần dần nhưng có ý nghĩa quan trọng.
Trong kỷ nguyên Byron, mạng đã được liên kết, nhưng khi kỷ nguyên Shelley tiến triển, ngày càng có nhiều node hơn sẽ chuyển sang được điều hành bởi cộng đồng Cardano. Khi phần lớn các node được điều hành bởi những người tham gia mạng, Cardano sẽ được phân quyền hơn và do đó sẽ được thừa hưởng tính bảo mật và mạnh hơn.
Shelley cũng chứng kiến ra đời của một quá trình ủy quyền (delegation) và khuyến khích hệ thống phần thưởng để thúc đẩy các nhóm cổ phần và sự chấp nhận của cộng đồng.
Là một mạng Proof-of-stake, người dùng ủy quyền ada của họ để tham gia vào mạng lưới. Được thiết kế cẩn thận bằng cách sử dụng lý thuyết trò chơi và nghiên cứu mới nhất về mạng Proof-of-stake, chương trình ủy quyền và khuyến khích sẽ cho phép và khuyến khích người dùng ủy thác cổ phần (là đồng ada) của họ cho các nhóm cổ phần – các node mạng luôn hoạt động, do cộng đồng điều hành – và được thưởng vì đã trung thực tham gia vào mạng lưới.
Tới thời điểm tháng 8/2021 đã có hơn 2800 pool đang hoạt động, vượt xa kỳ vọng so với mục tiêu đặt ra 1000 pool lúc khởi động dự án.
Tạo nên tính phi tập trung lớn hơn gấp 100 lần so với các mạng blockchain khác. Không chỉ vậy, toàn bộ mạng Cardano chỉ tiêu tốn một phần nhỏ chi phí điện năng so với các chuỗi khối Proof-of-work. Cardano sử dụng điện năng tương đương với một ngôi nhà, thay vì một quốc gia nhỏ.
Kỷ nguyên Shelley thể hiện sự trưởng thành tự nhiên của mạng, khiến mạng trở nên hữu ích và có giá trị hơn đối với người dùng mới và cũ.
Nó cũng là chuẩn bị cho tương lai. Shelley sẽ tạo tiền đề cho một mạng phân tán hoàn toàn và một hệ sinh thái ứng dụng hoàn toàn mới với những điều tuyệt vời hơn nữa sẽ xuất hiện trong kỷ nguyên Goguen, Basho và Voltaire.
Giai đoạn phát triển hợp đồng thông minh – Gougen
Với việc tích hợp hợp đồng thông minh (smart contract), kỷ nguyên Goguen đại diện cho một bước tiến lớn về khả năng của mạng Cardano.
Khi thời đại Shelley phân cấp cốt lõi của hệ thống, Goguen bổ sung khả năng xây dựng các ứng dụng phi tập trung (DApps) trên nền tảng vững chắc của Cardano dựa trên các nghiên cứu được đánh giá ngang hàng và quá trình phát triển đảm bảo chất lượng.
Công việc của Goguen đã được tiến hành song song với Shelley và khi hoàn thành sẽ cho phép người dùng từ nền tảng kỹ thuật và phi kỹ thuật tạo và thực hiện các hợp đồng thông minh trên mạng Cardano.
Một trong những mục tiêu của kỷ nguyên Goguen là tạo ra Plutus, một nền tảng thực thi và ngôn ngữ phát triển hợp đồng thông minh sử dụng ngôn ngữ lập trình hàm thuần túy Haskell.
Plutus mang lại lợi ích của lập trình hàm cho việc tạo hợp đồng thông minh. Nó cũng cho phép một cơ sở mã hỗ trợ cả các thành phần trong và ngoài chuỗi, cải thiện tính đồng nhất và khả năng sử dụng của trải nghiệm phát triển so với việc triển khai hợp đồng thông minh hiện có.
Kỷ nguyên Goguen cũng bao gồm việc giúp Cardano có thể tiếp cận với nhiều đối tượng hơn thông qua Marlowe, cho phép các chuyên gia tài chính và kinh doanh không có kiến thức kỹ thuật trước đây tạo ra các hợp đồng thông minh.
Marlowe là một ngôn ngữ đặc tả chuyên dùng (domain-specific language) cấp cao dành cho các hợp đồng tài chính được xây dựng trên Plutus.
Marlowe đi kèm với Marlowe Playground, một nền tảng xây dựng ứng dụng dễ sử dụng mà những người không phải là lập trình viên có thể sử dụng để xây dựng các hợp đồng thông minh.
Cùng với nhau, Marlowe và Marlowe Playground đơn giản hóa quy trình tạo hợp đồng thông minh cho các ứng dụng tài chính, cho phép các người dùng trực tiếp viết ra mà không yêu cầu kỹ năng lập trình sâu.
Sự kết hợp giữa Plutus và Marlowe sẽ cho phép một lớp hợp đồng thông minh cấp doanh nghiệp với chức năng đã được xác minh tạo ra, có khả năng củng cố việc triển khai quy mô lớn trong thế giới thực.
Ngoài việc bổ sung chức năng dưới dạng hợp đồng thông minh, Goguen cũng sẽ thấy những cải tiến đối với dịch vụ Cardano core (phần lõi của Cardano).
Đáng kể nhất, việc bổ sung sổ cái đa tài sản sẽ mở rộng tính hữu dụng của Cardano hơn nữa, cho phép người dùng tạo các mã thông báo mới được hỗ trợ tự nhiên (native asset).
Điều này sẽ cho phép tạo ra các mã thông báo có thể thay thế và không thể thay thế (như NFT), hỗ trợ việc tạo ra các loại tiền điện tử mới trên Cardano cũng như mã hóa nhiều loại tài sản kỹ thuật số và vật lý.
Kỷ nguyên Goguen đại diện cho một bước thay đổi trong khả năng của Cardano, mở đường cho sự phát triển của các ứng dụng hợp đồng thông minh phi tập trung, quan trọng cấp doanh nghiệp, với những điều thú vị hơn nữa sẽ đến trong kỷ nguyên Basho và Voltaire.
Giai đoạn mở rộng, tăng tốc và tối ưu hóa mạng lưới – Basho
Kỷ nguyên Basho của Cardano là kỷ nguyên tối ưu hóa, cải thiện khả năng mở rộng và khả năng tương tác của mạng.
Trong khi các kỷ nguyên phát triển trước đây tập trung vào phân quyền và chức năng mới, Basho hướng đến việc cải thiện hiệu suất cơ bản của mạng Cardano để hỗ trợ tốt hơn cho sự phát triển và áp dụng cho các ứng dụng có khối lượng giao dịch cao.
Một trong những phát triển cốt lõi của Basho sẽ là sự ra đời của sidechains: blockchain mới, có thể tương tác với chuỗi Cardano chính, với tiềm năng to lớn để mở rộng khả năng của mạng.
Sidechains có thể được sử dụng như một cơ chế sharding bằng cách chuyển bớt công việc từ chuỗi chính vào một sidechain để tăng dung lượng của mạng.
Chúng cũng có thể được sử dụng để giới thiệu các tính năng thử nghiệm mà không ảnh hưởng đến tính bảo mật của blockchain chính.
Basho cũng sẽ thấy sự ra đời của mô hình kế toán song song (parallel accounting). Trong khi blockchain Cardano chính sẽ tiếp tục sử dụng mô hình UTXO, khả năng hỗ trợ và chuyển đổi giữa UTXO và các mô hình dựa trên mô hình kế toán sẽ được thêm vào bằng cách sử dụng sidechains.
Kết quả là khả năng tương tác cao hơn cho Cardano, cũng như khả năng hỗ trợ các trường hợp sử dụng mới trên mạng.
Nhìn chung, kỷ nguyên Basho sẽ chứng kiến Cardano trở thành một trong những nền tảng blockchain có hiệu suất cao và linh hoạt nhất trong ngành.
Điều này sẽ cung cấp một cơ sở hạ tầng mạng với khả năng mở rộng quy mô một cách bền vững, an toàn, cũng như khả năng thêm chức năng mới mà không ảnh hưởng đến độ tin cậy ở phần cốt lõi của mạng.
Giai đoạn hoàn thiện quản trị trên chuỗi – Voltair
Kỷ nguyên Voltaire của Cardano sẽ cung cấp những mảnh ghép cuối cùng cần thiết để mạng Cardano trở thành một hệ thống tự duy trì.
Với sự ra đời của hệ thống bỏ phiếu và ngân quỹ, những người tham gia mạng lưới sẽ có thể sử dụng cổ phần và quyền biểu quyết của mình để quyết định đến sự phát triển trong tương lai của mạng lưới.
Để mạng Cardano thực sự trở nên phi tập trung, nó sẽ không chỉ yêu cầu cơ sở hạ tầng phân tán được giới thiệu trong thời kỳ Shelley mà còn phải có năng lực được duy trì và cải thiện theo thời gian theo cách phi tập trung.
Để đạt được mục tiêu đó, kỷ nguyên Voltaire sẽ bổ sung khả năng cho những người tham gia mạng trình bày các đề xuất cải tiến Cardano có thể được các bên liên quan bỏ phiếu, tận dụng quy trình staking và ủy quyền hiện có.
Để tài trợ cho sự phát triển trong tương lai của mạng lưới, Voltaire cũng sẽ thấy việc bổ sung một hệ thống ngân quỹ, theo đó một phần của tất cả các khoản phí giao dịch sẽ được gộp lại để cung cấp vốn cho các hoạt động phát triển được thực hiện sau quá trình bỏ phiếu.
Khi cả hệ thống bỏ phiếu và ngân quỹ được áp dụng, Cardano sẽ thực sự được phân cấp và không còn nằm dưới sự quản lý của IOHK.
Thay vào đó, tương lai của Cardano sẽ nằm trong tay của cộng đồng, những người sẽ có mọi thứ họ cần để phát triển và phát triển Cardano từ cơ sở an toàn, phi tập trung do IOHK thiết lập.
