I) KHÓ KHĂN CHỦ QUAN- KHÁCH QUAN
a) Quy mô người dùng khổng lồ:
60 triệu Pioneers đến từ hơn 200 quốc gia, mỗi nước có định dạng ID khác nhau (passport, driver’s license, national ID). Xử lý đa dạng này vượt xa khả năng của Yoti hay bất kỳ hệ thống KYC sẵn có nào.
b) Hạ tầng công nghệ hạn chế:
Ban đầu, Pi thiếu server mạnh và đội ngũ kỹ thuật đủ lớn để xử lý hàng triệu yêu cầu KYC cùng lúc, dẫn đến tắc nghẽn.
Yoti không đáp ứng được khi lượng người dùng tăng vọt từ 10 triệu (2020) lên 33 triệu (2022).
c) Quy định pháp lý phức tạp:
Các nước như Trung Quốc cấm crypto, Việt Nam phạt giao dịch Pi, buộc Pi phải xây dựng KYC linh hoạt để tuân thủ GDPR (EU), AML/CFT (FATF), và luật địa phương.
d) Đa dạng thiết bị:
Pioneers dùng điện thoại cũ (RAM 2GB, camera kém), gây khó khăn khi chụp ảnh ID hoặc liveness check.
e) Thiếu kinh nghiệm ban đầu:
PCT mới đầu là nhóm nhỏ, mạnh về lý thuyết (Stanford) nhưng ít kinh nghiệm thực tiễn trong blockchain quy mô lớn, dẫn đến việc phụ thuộc Yoti quá lâu. Mặt khác Nicolas là người cầu toàn, anh ta luôn muốn sáng tạo ra cái mới tối ưu nhất, không muốn đi theo lối mòn cũ, nên cần thời gian để thử nghiệm cái mới.
f) Thiết kế phi tập trung:
Quyết định dùng ZKP + validators cộng đồng + AI (thay vì chỉ AI) làm tăng độ phức tạp và thời gian phát triển lên rất nhiều lần. Validators cần đào tạo, và hệ thống phải xử lý tranh chấp. Cùng với việc tối ưu hoá ZKP cho đủ loại điện thoại cấu hình yếu đã là một việc rất tốn thời gian.
g) Tài nguyên hạn chế:
Không có ICO hay quỹ đầu tư lớn (khác Ethereum, Solana), Pi không bán ICO, không gọi vốn, không thu tiền người dùng, họ chỉ dựa vào quảng cáo trong app, khiến việc mở rộng đội ngũ kỹ thuật và server bị chậm lại do áp lực tài chính.
h) Áp lực cộng đồng:
Người dùng phàn nàn về độ trễ KYC, buộc PCT liên tục cập nhật giao diện, làm phân tán nguồn lực.
II) SỰ PHỨC TẠP TRONG HỆ THỐNG KYC CỦA PI NETWORK
+ Giai đoạn Yoti (2019-2021):
Hiệu quả với vài nghìn người, nhưng khi Pi đạt 10 triệu người dùng (2020), Yoti bị quá tải, chi phí tăng, và không bảo vệ dữ liệu theo cách Pi mong muốn.
+ Giai đoạn tự xây (2021-2025):
– Phát triển AI nhận diện ID đa quốc gia mất 2-3 năm.
– Tích hợp ZKP để mã hóa dữ liệu (bảo mật nhưng quá phức tạp).
– Thử nghiệm validators cộng đồng qua hàng triệu trường hợp (corner cases), như tên không khớp.
1) Phân tích sâu về ZKP trong KYC của Pi Network
Zero-Knowledge Proof
ZKP là một phương pháp mã hóa trong đó một bên (prover) chứng minh với bên khác (verifier) rằng một tuyên bố là đúng mà không tiết lộ thông tin cụ thể nào ngoài việc tuyên bố đó đúng. Trong KYC, điều này có nghĩa là Pi có thể xác minh danh tính người dùng (ID, khuôn mặt) mà không lưu trữ hoặc chia sẻ dữ liệu thô (raw data).
Ví dụ: Pioneers chứng minh “Tôi là người thật” mà không cần gửi ảnh ID cho server, chỉ gửi “chứng cứ mã hóa” (proof).
1.1) Cách Pi áp dụng ZKP trong KYC
Thông tin hiện tại tôi nắm được vào 3/3/2025, Pi đã tích hợp ZKP để bảo vệ dữ liệu KYC sau khi chuyển từ Yoti sang hệ thống nội bộ. Điều này được xác nhận qua cập nhật Pi Browser, nơi người dùng gửi proof thay vì thông tin gốc.
1.2) Quy trình cụ thể:
Thu thập dữ liệu cục bộ: Pi App yêu cầu Pioneers chụp ảnh ID và liveness check (video khuôn mặt) trên điện thoại.
Tạo proof: Điện thoại dùng thuật toán ZKP (như zk-SNARKs hoặc zk-STARKs) để mã hóa dữ liệu thành một chuỗi nhỏ (proof), chỉ xác nhận “danh tính hợp lệ” mà không chứa ảnh hay tên thật.
Gửi proof: Proof được gửi đến server Pi hoặc validators cộng đồng (Pioneers khác) để kiểm tra.
Xác minh: Server/validators dùng public key để xác nhận proof mà không biết nội dung gốc, phê duyệt KYC nếu đúng.
1.3) Lợi ích của ZKP trong KYC của Pi
a) Bảo mật cao:
Dữ liệu nhạy cảm (ID, khuôn mặt) không rời khỏi điện thoại, giảm rủi ro hack server (như vụ Equifax 2017, lộ 147 triệu dữ liệu).
Phù hợp với GDPR (EU) và luật bảo mật toàn cầu.
b) Phi tập trung:
Validators cộng đồng (Pioneers xác minh lẫn nhau) có thể kiểm tra proof mà không truy cập thông tin cá nhân, tăng tính phân tán.
c) Tiết kiệm băng thông:
Proof chỉ vài KB so với ảnh/video (vài MB), giảm tải server khi xử lý 60 triệu người dùng.
1.4) Khó khăn khi áp dụng ZKP
a) Phức tạp kỹ thuật:
ZKP (zk-SNARKs) đòi hỏi tính toán nặng (trusted setup ban đầu, hàm hash phức tạp), khó tích hợp trên điện thoại yếu (RAM 2GB).
Pi mất 2-3 năm (2021-2023) để tối ưu thuật toán này cho đa dạng thiết bị. Có thể nói đây lại là một sáng chế mới của Nicolas, kiểu chế 1 chiếc xe hơi có thể lội nước và bay trên không.
b) Thời gian xử lý:
Tạo proof trên điện thoại chậm hơn gửi dữ liệu thô (5-10 giây so với 1-2 giây), gây trễ cho người dùng.
c) Chi phí phát triển:
Xây dựng ZKP cần đội ngũ chuyên gia mật mã học (cryptography), vượt xa năng lực ban đầu của PCT (nhóm nhỏ từ Stanford).
d) Tương thích validators:
Validators cộng đồng cần thời gian đủ lâu được đào tạo để hiểu ZKP, hoặc hệ thống phải tự động hóa hoàn toàn, làm tăng độ phức tạp.
1.5) Tác động đến chiến lược phát triển
a) An toàn mạng: ZKP đảm bảo bot không thể giả danh (proof chỉ tạo được từ ID thật), tăng độ tin cậy của 60 triệu light node (giả định) khi Open Mainnet ra mắt.
b) Phát triển: Bảo mật dữ liệu giúp Pi thu hút đối tác lớn (Amazon, Alibaba), tránh scandal pháp lý như Telegram (TON bị cấm 2020).
Hạn chế: Chậm trễ trong triển khai (6 năm) phần nào do ZKP, nhưng đó là cái giá phải trả cho tính bền vững!
TÓM TẮT KẾT LUẬN
1) Tính hợp lý:
6 năm xây dựng KYC là cần thiết vì Pi khởi đầu từ số 0, nhắm đến quy mô chưa từng có (60 triệu người), và muốn tự chủ thay vì phụ thuộc bên thứ ba. Từ Yoti đến tự sáng tạo quy trình riêng là quá trình học hỏi, thử nghiệm, và tối ưu, dù chậm nhưng phù hợp với tầm nhìn phi tập trung và bền vững!
2) Thành tựu:
– Xác minh thành công 18 triệu người.
– Tự phát minh ra công thức KYC độc đáo kết hợp cả 3 phương pháp: Tích hợp AI + validators + bảo mật bằng ZKP, đây là điểm sáng của Nicolas khi anh ta luôn luôn sáng tạo cái mới để vượt lên. Chưa có ai làm được.
– Tối ưu hoá được ZKP, mọi loại điện thoại thấp hay cao đều có thể thực hiện được KYC, đây cũng không phải việc dễ mà Nicolas đã làm được.
Hiểu được những việc Nicolas làm mới thấy Nicolas là một nhà khoa học rất chịu khó tìm tòi cái mới và phát minh, nếu nhìn ở góc độ khoa học thì Nicolas đang là nhà phát triển dự án thông minh số 1 trong giới tiền số.
3) Khó khăn:
Pi chọn con đường khó nhưng dài hạn: xây dựng hệ thống KYC bền vững thay vì giải pháp ngắn hạn. Nếu thành công, Pi không chỉ cạnh tranh với mọi tổ chức tài chính lớn trên thế giới mà còn định nghĩa lại tiền tệ phi tập trung.
Nguồn: Thanh Nguyen
